ย้อนกาลสารทวสันต์ - ไห่ชิงหนาเทียนเอ๋อ
เรื่อง ย้อนกาลสารทวสันต์
โดย ไห่ชิงหนาเทียนเอ๋อ (Hai Qing Na Tian E) แปลโดย พริกหอม
เรื่องนี้พูดได้ว่าเป็นนิยายอิงประวัติศาสต์จีนที่ใช้ยุคเก่าที่สุดที่เคยอ่านแล้วค่ะ ถ้าไม่นับพวกที่เก่าจนกลายเป็นตำนานไปเลยหรือพงศาวดาร นิยายที่ตามมาก็มี 'ขุนศึกสะท้านปฐพี' โดยหวงอี้ ที่เกิดหลังสักร้อยปีและเกี่ยวกับการล้างแค้นฉู่หวังผู้เป็นเหลนของฉู่จวงหวัง กับเรื่อง 'หมี่เยวี่ย จอมนางพลิกบัลลังก์' โดยเจี่ยงเซิ่งหนาน ที่เกิดหลังเกือบสามร้อยปีและให้หมี่เยวี่ยเป็นองค์หญิงแคว้นฉู่
จริงๆ โครงเรื่องมีไม่ค่อยมากและไม่ได้แปลกใหม่อะไรนะคะ รายละเอียดยิบย่อยพอควรแต่ใส่นำ้ตาลได้ฟินเวอร์วังมากจนอ่านได้ไม่เบื่อ ต้าหวังฮอตสุดๆ แบบผู้อ่านไม่มีทางลงเรือผิดลำ (น่าสงสารเหล่าพระรองที่ไม่มีแม้แต่โอกาส) มีส่วนประกอบของบุคลิกและนิสัยที่โดดเด่นมาก คือมีออร่าว่าสามารถเติบโตขึ้นเป็นอธิราชแห่งยุค เป็นผู้นำที่มีอนาคตน่าติดตาม ในขณะที่ไม่ได้เย็นชาทิ้งทุกสิ่งเพื่อความยิ่งใหญ่ สามารถอ่อยเหยื่อ อ้อนสาว ออกอาการแบดบอยเอาแต่ใจ แสดงบทรักและแย่งชิงคอเป็ดได้อย่างไม่ขัดเขิน ส่วนหลินเชียนโม่ก็มีความลังเลในระดับที่สมเหตุสมผลตามทัศนคติดี แต่ก็อยากคอมเมนต์ว่าหลังจากออกจากเหมืองมาก็เหมือนจะไม่มีความสนใจช่วยเรื่องความเป็นอยู่ของทาสในภาพรวมเลย ถึงจะช่วยดูแลทาสตนเองดีก็เถอะ
ในเรื่องของการแปลและสำนวนก็ดีนะคะ มีทั้งอารมณ์ของยุคโบราณแต่ก็ไม่ได้ยากมากนัก ผู้อ่านทั่วไปน่าจะรับมือได้ไม่ยากเมื่อเทียบกับ 'หมี่เยวี่ย จอมนางพลิกบัลลังก์' ที่แปลหนักหน่วงกว่ามากในเรื่องฐานะศักดินาที่ต้องทำความเข้าใจตอนแรกหน่อย แต่พอหาตรรกะเจอก็จะรู้สึกว่าอินดีมาก แต่ถึงอย่างไรเนื่องจากเรื่องเป็นยุคเก่า พวกตำแหน่งก็ไม่คุ้นชินเท่าไหร่อยู่ดีแหละ ที่รู้สึกแปลกนิดหน่อยบางครั้ง เช่น 'คุณูปการที่จะขึ้นเป็นเจ้าจักรวรรดิ' ที่แปลกตรงจักรวรรดิเพราะน่าเป็นระดับกษัตริย์มากกว่า หรือตอนกล่าวว่าหลินเชียนโม่งามแตกต่างเป็นพิเศษเรื่องผิวและผม ซึ่งถ้าเทียบกับชาวบ้านธรรมดาก็แน่นอน แต่สำหรับสาวงามที่ถูกเลี้ยงมาอย่างทะนุถนอมก็ไม่น่าจะโดดเด่นนัก ถ้าเรื่องอื่นเช่นฟันที่สมัยนี้มีตัวช่วยคือดัดได้จะมีความแตกต่างมากกว่าเยอะ
อีกจุดที่น่าสนใจบอกว่าหลินเชียนโม่เป็นนักเรียนสายวิทย์ที่มีคุณสมบัติความบ้างานซ่อนแฝงอยู่แต่ไปเรียนบัญชีและเคยสนใจลงโบราณคดี ถือเป็นข้อบ่งชี้ว่านักเรียนจีนก็ลงสายวิทย์ไว้ก่อนกันเหนียวเวลาเข้ามหาวิทยาลัยเหมือนกับไทยหรือเปล่า ^_^ แต่ต้องยอมรับว่าเธอความจำดีและทักษะด้านเคมีดีมาก ผสมดินปืนออกมาครั้งเดียวผ่าน (จขบ. จำสัดส่วนของการส่วนประกอบที่มีแค่สามอย่างคือดินประสิว กำมะถัน และถ่าน ไม่ได้ T_T) และยิ่งสงสัยว่าไปหาส่วนประกอบด้วยวิธีไหน ในเรื่องไม่ได้บอก แต่เดาว่าดินประสิวอาจใช้ขี้ค้างคาว ส่วนกำมะถันทำอย่างไรในเมื่ออยู่ในเหมือง
สรุปคือเป็นเรื่องย้อนอดีตที่ได้อารมณ์ของยุคสมัยที่อ่านแล้วไม่อึมครึมหรือหน่วงนัก ความโหดร้ายของยุคก็ถูกกดลงไปมาก ได้ปริมาณน้ำตาลเกินพิกัดที่ร่างกายยอมรับได้ค่ะ 555
เพิ่มเติมว่าอ่านแล้วสงสัยหนักเกี่ยวกับฉู่จวงหวังจนลองไปค้นเพิ่มเติมดู พบว่าครองราชย์ระหว่างปี 613-591 ก่อน ค.ศ. โดยในสามปีแรกที่ครองราชย์มัวแต่หาความสำราญจนข้าราชบริพารคืออู่จวี่ตักเดือนจึงเปลี่ยนพฤติกรรม (ในนิยายวางเหตุผลตอนนี้ โดยให้นางเอกเข้ามาตอนนี้เลย 555)
ฉู่จวงหวังเป็นที่รู้จักในประวัติศาสตร์เพราะนักปรัชญาสำคัญ ซุนจื๊อ (Xunzi, ประมาณ 313-238 ก่อน ค.ศ.) ที่เคยอาศัยและเสียชีวิตในแคว้นฉู่ได้ยกย่องว่าเป็นหนึ่งในห้าอธิราชของยุควสันตสารทเนื่องจากแคว้นฉู่สะกดแคว้นจิ้น การเป็นอธิราชคือมีอำนาจมากจนมีรัฐที่อยู่ในอาณัติและเป็นแกนกลางของเสถียรภาพระหว่างรัฐ (Hagemon) อำนาจของแคว้นฉู่ถดถอยในรุ่นพระโอรสคือฉู่ก้งหวัง แต่แคว้นฉู่ก็ถือว่าสามารถผ่านยุควสันตสารทและรณรัฐในฐานะแคว้นใหญ่ทรงอำนาจเกือบตลอดเวลาจนกระทั่งถูกแคว้นฉินผนวกในปี 223 ก่อน ค.ศ.
แต่ก็มีนักโบราณคดีบางคนที่เห็นว่าฉู่จวงหวังไม่ได้มีคุณานุปการมากขนาดนั้น [2] เรื่องฉู่จวงหวังเปลี่ยนพฤติกรรมหลังถูกตักเตือนก็มีข้อสงสัยว่าจริงหรือไม่เพราะเป็นช่วงที่อายุน้อย ฐานอำนาจไม่เข้มแข็งจนกระทั่งสามารถรวบอำนาจจากจากสายสกุลรั่วเอ้า (Ruo Ao) จนทำให้สายสกุลหลักเรืองอำนาจขึ้น ส่วนเรื่องที่ว่าฉู่จวงหวังเคยสอบถามน้ำหนักของติ่ง (กระถางสามขา) เก้าใบของพระเจ้าโจวว่าหนักเท่าไหร่ อันเป็นการแสดงความทะเยอทะยานที่จะแย่งชิงสัญลักษณ์ของอำนาจการปกครองนั้นน่าจะเป็นเรื่องแต่งภายหลังในยุครณรัฐ (ถ้าอ่านเรื่อง 'หมี่เยวี่ย จอมนางพลิกบัลลังก์' จะมีตอนที่ฉินหวังตั้งไปยกติ่งจนถูกทับและบาดเจ็บจนตาย)
ใน 'หงส์กรีดปีก' เล่ม 5 หน้า 111 มีกล่าวถึงฉู่จวงหวังว่า หนังสือ 'ซัวย่วน' เขียนเล่าไว้ ... ฉู่จวงหวังชมชอบล่าสัตว์ ต้าฟูออกปากเกลี้ยกล่อมว่า 'แคว้นจิ้นและฉู่เป็นศัตรู ฉู่ไม่โจมตีจิ้น จิ้นก็ต้องโจมตีฉู่ ไฉนท่านยังทอดทิ้งกิจแห่งบ้านเมือง มาเที่ยวเล่นสำราญ' ฉู่จวงหวังตอบว่า 'ข้าล่า เพื่อเสาะหาผู้กล้า ผู้ในฆ่าพยัคฆ์และเสือดาวในพงไพร ข้าย่อมทราบว่าเขาเป็นผู้กล้าหาญ ผู้ใดใช้ดาบหาญสู้เขาสัตว์ ทราบว่าเขาเป็นผู้มีพละกำลัง ผู้ใดไม่ลงแรงหว่านพืช ทว่าได้ส่วนแบ่งเก็บเกี่ยวผล ข้าย่อมทราบว่าเขาเป็นผู้มีใจรักเมตตาคน ด้วยเหตุผลดังว่ามา หากได้คนสามประเภทนี้แล้วไซร้ แคว้นฉู่ย่อมสงบสันติ'
ส่วนเรื่องชายาคือฉู่จวงฝานจี (Chu Zhuang Fan Ji) ก็มีประวัติบันทึกอยู่ในหนังสือชีวประว้ติของสตรีผู้โดดเด่น (Lienu Zhuan) ในห้วข้อสตรีผู้มีคุณธรรมและฉลาดเฉลียว [3-4] ตอนที่ฉู่จวงหวังลุ่มหลงในการล่าสัตว์และไม่ยอมให้ใครทัดทานก็ต่อต้านโดยการไม่กินเนื้อ ติเตียนขุนนางที่ส่งเสริมแต่เฉพาะญาติของตนแทนที่จะใช้สอยผู้มีความสามารถโดยบอกว่าตนเองยังหาสนมที่ดีเลิศถึงเก้าคนในช่วงเวลาสิบเอ็ดปีโดยนึกถึงสวามีก่อนประโยชน์ส่วนตนอย่างไม่อิจฉาริษยา (สองข้อนี้คงไม่ใช้หลินเซียนโม่แน่ -_-") ทำให้ฉู่จวงหวังได้ขุนนางที่มีความสามารถ และมีอิทธิพลต่อการครองราชย์ของฉู่จวงหวังจนบอกว่ามีได้ด้วยความเข้มแข็งของฝานจี (By the strength of Fan Ji)
นอกจากนี้ยังมีบทเพลงที่กล่าวถึงฝานจี [4] ชื่อว่า 'ชายาฉู่กำสรวล' (Chu Consort's Lament) อันเป็นบทเพลงฉู่มีชื่อที่ในศตวรรษที่สาม แต่เมื่อดูเนิ้อร้องแล้วไม่ได้โศก คือเป็นการสรรเสริญความยิ่งใหญ่ของแคว้นฉู่และฉู่จวงหวัง กับการกระทำอันดีงามและความสามารถของฝานจี จึงเดาเอาเองว่ากำสรวลนี้อาจหมายถึงทำนองเพลงก็ได้
ที่มา
[1] ไห่ชิงหนาเทียนเอ๋อ (พริกหอม แปล). ย้อนกาลสารทวสันต์. ชุดมากกว่ารัก, แจ่มใสพับลิชชิ่ง, 2 เล่มจบ, 496 + 544 หน้า, 2561.
[2] Barry B. Blakeley. Chu Society and State, Defining Chu: image and reality in ancient China. eds. Constance A. Cook & John S. Major , University of Hawaii Press, 2004.
[3] Constance A. Cook. Fan Ji, Wife of King Zhuang of Chu, Biographical Dictionary of Chinese Women: Antiquity Through Sui, 1600 BCE-618 CE. Eds. Lily Xiao Hong Lee & A. D. Stefanowska, M. E. Sharpe, 1998.
[4] Ping Wang, Plaint, Lyricism, and the South, Southern Identity and Southern Estrangement in Medieval Chinese Poetry. Eds. Ping Wang & Nicholas Morrow Williams, Hong Kong University Press, 2015.
รายการนิยายจีนแปลไทย, ไทม์ไลน์หนังสืออิงประวัติศาสตร์/ย้อนยุค จีน
โดย ไห่ชิงหนาเทียนเอ๋อ (Hai Qing Na Tian E) แปลโดย พริกหอม
เรื่องนี้พูดได้ว่าเป็นนิยายอิงประวัติศาสต์จีนที่ใช้ยุคเก่าที่สุดที่เคยอ่านแล้วค่ะ ถ้าไม่นับพวกที่เก่าจนกลายเป็นตำนานไปเลยหรือพงศาวดาร นิยายที่ตามมาก็มี 'ขุนศึกสะท้านปฐพี' โดยหวงอี้ ที่เกิดหลังสักร้อยปีและเกี่ยวกับการล้างแค้นฉู่หวังผู้เป็นเหลนของฉู่จวงหวัง กับเรื่อง 'หมี่เยวี่ย จอมนางพลิกบัลลังก์' โดยเจี่ยงเซิ่งหนาน ที่เกิดหลังเกือบสามร้อยปีและให้หมี่เยวี่ยเป็นองค์หญิงแคว้นฉู่
จริงๆ โครงเรื่องมีไม่ค่อยมากและไม่ได้แปลกใหม่อะไรนะคะ รายละเอียดยิบย่อยพอควรแต่ใส่นำ้ตาลได้ฟินเวอร์วังมากจนอ่านได้ไม่เบื่อ ต้าหวังฮอตสุดๆ แบบผู้อ่านไม่มีทางลงเรือผิดลำ (น่าสงสารเหล่าพระรองที่ไม่มีแม้แต่โอกาส) มีส่วนประกอบของบุคลิกและนิสัยที่โดดเด่นมาก คือมีออร่าว่าสามารถเติบโตขึ้นเป็นอธิราชแห่งยุค เป็นผู้นำที่มีอนาคตน่าติดตาม ในขณะที่ไม่ได้เย็นชาทิ้งทุกสิ่งเพื่อความยิ่งใหญ่ สามารถอ่อยเหยื่อ อ้อนสาว ออกอาการแบดบอยเอาแต่ใจ แสดงบทรักและแย่งชิงคอเป็ดได้อย่างไม่ขัดเขิน ส่วนหลินเชียนโม่ก็มีความลังเลในระดับที่สมเหตุสมผลตามทัศนคติดี แต่ก็อยากคอมเมนต์ว่าหลังจากออกจากเหมืองมาก็เหมือนจะไม่มีความสนใจช่วยเรื่องความเป็นอยู่ของทาสในภาพรวมเลย ถึงจะช่วยดูแลทาสตนเองดีก็เถอะ
ในเรื่องของการแปลและสำนวนก็ดีนะคะ มีทั้งอารมณ์ของยุคโบราณแต่ก็ไม่ได้ยากมากนัก ผู้อ่านทั่วไปน่าจะรับมือได้ไม่ยากเมื่อเทียบกับ 'หมี่เยวี่ย จอมนางพลิกบัลลังก์' ที่แปลหนักหน่วงกว่ามากในเรื่องฐานะศักดินาที่ต้องทำความเข้าใจตอนแรกหน่อย แต่พอหาตรรกะเจอก็จะรู้สึกว่าอินดีมาก แต่ถึงอย่างไรเนื่องจากเรื่องเป็นยุคเก่า พวกตำแหน่งก็ไม่คุ้นชินเท่าไหร่อยู่ดีแหละ ที่รู้สึกแปลกนิดหน่อยบางครั้ง เช่น 'คุณูปการที่จะขึ้นเป็นเจ้าจักรวรรดิ' ที่แปลกตรงจักรวรรดิเพราะน่าเป็นระดับกษัตริย์มากกว่า หรือตอนกล่าวว่าหลินเชียนโม่งามแตกต่างเป็นพิเศษเรื่องผิวและผม ซึ่งถ้าเทียบกับชาวบ้านธรรมดาก็แน่นอน แต่สำหรับสาวงามที่ถูกเลี้ยงมาอย่างทะนุถนอมก็ไม่น่าจะโดดเด่นนัก ถ้าเรื่องอื่นเช่นฟันที่สมัยนี้มีตัวช่วยคือดัดได้จะมีความแตกต่างมากกว่าเยอะ
อีกจุดที่น่าสนใจบอกว่าหลินเชียนโม่เป็นนักเรียนสายวิทย์ที่มีคุณสมบัติความบ้างานซ่อนแฝงอยู่แต่ไปเรียนบัญชีและเคยสนใจลงโบราณคดี ถือเป็นข้อบ่งชี้ว่านักเรียนจีนก็ลงสายวิทย์ไว้ก่อนกันเหนียวเวลาเข้ามหาวิทยาลัยเหมือนกับไทยหรือเปล่า ^_^ แต่ต้องยอมรับว่าเธอความจำดีและทักษะด้านเคมีดีมาก ผสมดินปืนออกมาครั้งเดียวผ่าน (จขบ. จำสัดส่วนของการส่วนประกอบที่มีแค่สามอย่างคือดินประสิว กำมะถัน และถ่าน ไม่ได้ T_T) และยิ่งสงสัยว่าไปหาส่วนประกอบด้วยวิธีไหน ในเรื่องไม่ได้บอก แต่เดาว่าดินประสิวอาจใช้ขี้ค้างคาว ส่วนกำมะถันทำอย่างไรในเมื่ออยู่ในเหมือง
สรุปคือเป็นเรื่องย้อนอดีตที่ได้อารมณ์ของยุคสมัยที่อ่านแล้วไม่อึมครึมหรือหน่วงนัก ความโหดร้ายของยุคก็ถูกกดลงไปมาก ได้ปริมาณน้ำตาลเกินพิกัดที่ร่างกายยอมรับได้ค่ะ 555
เพิ่มเติมว่าอ่านแล้วสงสัยหนักเกี่ยวกับฉู่จวงหวังจนลองไปค้นเพิ่มเติมดู พบว่าครองราชย์ระหว่างปี 613-591 ก่อน ค.ศ. โดยในสามปีแรกที่ครองราชย์มัวแต่หาความสำราญจนข้าราชบริพารคืออู่จวี่ตักเดือนจึงเปลี่ยนพฤติกรรม (ในนิยายวางเหตุผลตอนนี้ โดยให้นางเอกเข้ามาตอนนี้เลย 555)
ฉู่จวงหวังเป็นที่รู้จักในประวัติศาสตร์เพราะนักปรัชญาสำคัญ ซุนจื๊อ (Xunzi, ประมาณ 313-238 ก่อน ค.ศ.) ที่เคยอาศัยและเสียชีวิตในแคว้นฉู่ได้ยกย่องว่าเป็นหนึ่งในห้าอธิราชของยุควสันตสารทเนื่องจากแคว้นฉู่สะกดแคว้นจิ้น การเป็นอธิราชคือมีอำนาจมากจนมีรัฐที่อยู่ในอาณัติและเป็นแกนกลางของเสถียรภาพระหว่างรัฐ (Hagemon) อำนาจของแคว้นฉู่ถดถอยในรุ่นพระโอรสคือฉู่ก้งหวัง แต่แคว้นฉู่ก็ถือว่าสามารถผ่านยุควสันตสารทและรณรัฐในฐานะแคว้นใหญ่ทรงอำนาจเกือบตลอดเวลาจนกระทั่งถูกแคว้นฉินผนวกในปี 223 ก่อน ค.ศ.
แต่ก็มีนักโบราณคดีบางคนที่เห็นว่าฉู่จวงหวังไม่ได้มีคุณานุปการมากขนาดนั้น [2] เรื่องฉู่จวงหวังเปลี่ยนพฤติกรรมหลังถูกตักเตือนก็มีข้อสงสัยว่าจริงหรือไม่เพราะเป็นช่วงที่อายุน้อย ฐานอำนาจไม่เข้มแข็งจนกระทั่งสามารถรวบอำนาจจากจากสายสกุลรั่วเอ้า (Ruo Ao) จนทำให้สายสกุลหลักเรืองอำนาจขึ้น ส่วนเรื่องที่ว่าฉู่จวงหวังเคยสอบถามน้ำหนักของติ่ง (กระถางสามขา) เก้าใบของพระเจ้าโจวว่าหนักเท่าไหร่ อันเป็นการแสดงความทะเยอทะยานที่จะแย่งชิงสัญลักษณ์ของอำนาจการปกครองนั้นน่าจะเป็นเรื่องแต่งภายหลังในยุครณรัฐ (ถ้าอ่านเรื่อง 'หมี่เยวี่ย จอมนางพลิกบัลลังก์' จะมีตอนที่ฉินหวังตั้งไปยกติ่งจนถูกทับและบาดเจ็บจนตาย)
ใน 'หงส์กรีดปีก' เล่ม 5 หน้า 111 มีกล่าวถึงฉู่จวงหวังว่า หนังสือ 'ซัวย่วน' เขียนเล่าไว้ ... ฉู่จวงหวังชมชอบล่าสัตว์ ต้าฟูออกปากเกลี้ยกล่อมว่า 'แคว้นจิ้นและฉู่เป็นศัตรู ฉู่ไม่โจมตีจิ้น จิ้นก็ต้องโจมตีฉู่ ไฉนท่านยังทอดทิ้งกิจแห่งบ้านเมือง มาเที่ยวเล่นสำราญ' ฉู่จวงหวังตอบว่า 'ข้าล่า เพื่อเสาะหาผู้กล้า ผู้ในฆ่าพยัคฆ์และเสือดาวในพงไพร ข้าย่อมทราบว่าเขาเป็นผู้กล้าหาญ ผู้ใดใช้ดาบหาญสู้เขาสัตว์ ทราบว่าเขาเป็นผู้มีพละกำลัง ผู้ใดไม่ลงแรงหว่านพืช ทว่าได้ส่วนแบ่งเก็บเกี่ยวผล ข้าย่อมทราบว่าเขาเป็นผู้มีใจรักเมตตาคน ด้วยเหตุผลดังว่ามา หากได้คนสามประเภทนี้แล้วไซร้ แคว้นฉู่ย่อมสงบสันติ'
ส่วนเรื่องชายาคือฉู่จวงฝานจี (Chu Zhuang Fan Ji) ก็มีประวัติบันทึกอยู่ในหนังสือชีวประว้ติของสตรีผู้โดดเด่น (Lienu Zhuan) ในห้วข้อสตรีผู้มีคุณธรรมและฉลาดเฉลียว [3-4] ตอนที่ฉู่จวงหวังลุ่มหลงในการล่าสัตว์และไม่ยอมให้ใครทัดทานก็ต่อต้านโดยการไม่กินเนื้อ ติเตียนขุนนางที่ส่งเสริมแต่เฉพาะญาติของตนแทนที่จะใช้สอยผู้มีความสามารถโดยบอกว่าตนเองยังหาสนมที่ดีเลิศถึงเก้าคนในช่วงเวลาสิบเอ็ดปีโดยนึกถึงสวามีก่อนประโยชน์ส่วนตนอย่างไม่อิจฉาริษยา (สองข้อนี้คงไม่ใช้หลินเซียนโม่แน่ -_-") ทำให้ฉู่จวงหวังได้ขุนนางที่มีความสามารถ และมีอิทธิพลต่อการครองราชย์ของฉู่จวงหวังจนบอกว่ามีได้ด้วยความเข้มแข็งของฝานจี (By the strength of Fan Ji)
นอกจากนี้ยังมีบทเพลงที่กล่าวถึงฝานจี [4] ชื่อว่า 'ชายาฉู่กำสรวล' (Chu Consort's Lament) อันเป็นบทเพลงฉู่มีชื่อที่ในศตวรรษที่สาม แต่เมื่อดูเนิ้อร้องแล้วไม่ได้โศก คือเป็นการสรรเสริญความยิ่งใหญ่ของแคว้นฉู่และฉู่จวงหวัง กับการกระทำอันดีงามและความสามารถของฝานจี จึงเดาเอาเองว่ากำสรวลนี้อาจหมายถึงทำนองเพลงก็ได้
[30/09/21]
ที่มา
[1] ไห่ชิงหนาเทียนเอ๋อ (พริกหอม แปล). ย้อนกาลสารทวสันต์. ชุดมากกว่ารัก, แจ่มใสพับลิชชิ่ง, 2 เล่มจบ, 496 + 544 หน้า, 2561.
[2] Barry B. Blakeley. Chu Society and State, Defining Chu: image and reality in ancient China. eds. Constance A. Cook & John S. Major , University of Hawaii Press, 2004.
[3] Constance A. Cook. Fan Ji, Wife of King Zhuang of Chu, Biographical Dictionary of Chinese Women: Antiquity Through Sui, 1600 BCE-618 CE. Eds. Lily Xiao Hong Lee & A. D. Stefanowska, M. E. Sharpe, 1998.
[4] Ping Wang, Plaint, Lyricism, and the South, Southern Identity and Southern Estrangement in Medieval Chinese Poetry. Eds. Ping Wang & Nicholas Morrow Williams, Hong Kong University Press, 2015.
รายการนิยายจีนแปลไทย, ไทม์ไลน์หนังสืออิงประวัติศาสตร์/ย้อนยุค จีน
ความคิดเห็น
แสดงความคิดเห็น